แบบฝึกหัด
1. ให้นิสิตบอกความสำคัญของสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ต่อการเรียนระดับปริญญาตรีสาขาศึกษาศาสตร์
ตอบ การจัดสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมกับวัยและระดับของผู้เรียนจะเป็นสิ่งที่ จะเป็นสิ่งที่สนับสนุนทำให้ผู้เรียนมีความรู้สึกที่อยากเรียนและเกิดประสิทธิภาพในการเรียนรู้เพิ่มขึ้น
ความสำคัญของสภาพแวดล้อมการเรียนรู้มีหลายประการได้แก่
1. สภาพแวดล้อมการเรียนรู้สนับสนุนและอำนวยความสะดวก ในการเรียนการสอน สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่เหมาะสม
เช่นห้องเรียนมีความสะดวกสบาย
มีอุปกรณ์และสื่อการเรียนการสอนครบถ้วน ทำให้ผู้เรียนมีความสุขในการเรียน ผู้สอนก็มีความสุขในการสอน
สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ก็จะช่วยสนับสนุนและส่งเสริมให้การเรียนการสอนดำเนินไปด้วยความราบรื่น
สะดวก รวดเร็ว ตามแผนที่วางไว้
2.
สภาพแวดล้อมการเรียนรู้สนับสนุนการเรียนรู้หลายด้าน เช่น ทำให้ผู้เรียนเกิดความประทับใจ
เป็นตัวกระตุ้นผู้เรียนให้มีความสนใจและเกิดแรงจูงใจในการเรียนเปลี่ยนเจตคติไปในทางที่ดี
มีความพึงพอใจในการเรียนช่วยให้เกิดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน ปัจจัยสำคัญในกระบวนการเรียนการสอนก็คือความรู้สึกที่เกิดจากตัวผู้เรียน
ความรู้สึกพึงพอใจ สนใจ อยากเรียน อยากรู้ ซึ่งจะเป็น ตัวการน าไปสู่การเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพในที่สุด
ดังนั้นถ้าผู้เรียนอยู่ในสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่สมบูรณ์ ทั้งทางด้านกายภาพ จิตภาพ
และทางด้านสังคมภาพแล้ว จะช่วยกระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความรู้สึกดังกล่าวได้
3. สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ช่วยจัดประสบการณ์การ เรียนรู้ที่พึงประสงค์ให้แก่ผู้เรียนประสบการณ์การเรียนรู้ขึ้นอยู่กับสภาพแวดล้อม
ตามปกติแล้วการรับรู้และการเรียนรู้ของผู้เรียนจะเกิดขึ้นหลังจากที่ได้ปะทะสัมพันธ์กับสิ่งภายนอก
ที่มากระตุ้นประสาทสัมผัสของผู้เรียน
การปะทะสัมพันธ์กับสิ่งต่าง ๆ เป็นการสร้างประสบการณ์ ดังนั้นถ้าเราต้องการให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์การเรียนรู้ที่ดีก็ต้องจัดให้ผู้เรียนอยู่ในสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่ดีก่อนแล้วสภาพแวดล้อม
ต่าง ๆ เหล่านั้นจะเป็นตัวกำหนดประสบการณ์ของผู้เรียนภายหลัง
4. สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่ดีจะช่วยพัฒนาบุคลิกภาพของผู้เรียน
จุดมุ่งหมายที่สำคัญของการจัดการศึกษาประการหนึ่งก็คือมุ่งให้ผู้เรียนมีบุคลิกภาพดี
มีการแสดงออกทางกาย วาจาและใจตามแบบอย่างที่สังคมยอมรับกล่าวคือมีคุณธรรม
และจริยธรรมที่เป็นเครื่องหมายของคนดี มีการประพฤติ
ปฏิบัติสามารถดำรงชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างดี การที่จะหล่อหลอมพฤติกรรม
หรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้เรียนให้เป็นไปในทิศทางที่พึงประสงค์นั้นต้องใช้เวลา
และอาศัยปัจจัยหลายอย่างประกอบกัน จึงจะสามารถ
กล่อมเกลาผู้เรียนได้
สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ถือว่าเป็นปัจจัยหนึ่งที่จะช่วยปรับหรือโน้มน้าว
พฤติกรรมของผู้เรียนโดยเฉพาะสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่มีบรรยากาศที่อบอุ่นเป็นมิตร
มี
ความเป็นประชาธิปไตย
ยอมรับฟังความคิดเห็นซึ่งกันและกัน ตัดสินปัญหาด้วยเหตุผลต่าง ๆ
เหล่านี้จะค่อย
ๆ แทรกซึมเข้าไปในความรู้สึกนึกคิดของผู้เรียน สะสมทีละน้อยจนในที่สุดก็จะ
แสดงออกในลักษณะของบุคลิกภาพรูปแบบในการรับรู้
ตลอดจนค่านิยมต่าง ๆ ของผู้เรียน
5.
สภาพแวดล้อมการเรียนรู้มีส่วนช่วยในการควบคุมชั้นเรียนให้ผู้เรียนมีระเบียบวินัย สภาพแวดล้อมการเรียนรู้เป็นตัวกำหนดอาณาเขตของการเรียน
ทำให้มีบรรยากาศที่แตกต่างไปจากกิจกรรมอื่น ยกตัวอย่างเช่น
ลักษณะของสภาพแวดล้อมในสถานเริงรมย์
ผู้เรียนเมื่ออยู่ในสภาพแวดล้อมทางการเรียนที่จัดไว้อย่างเหมาะสม
ก็จะรู้จักสำรวมอยู่ในระเบียบวินัยมากขึ้น โดยเฉพาะถ้ามีการจัดโต๊ะ เก้าอี้
ของนักเรียน
อย่างมีวัตถุประสงค์
จะช่วยให้การควบคุมชั้นเรียนมีระบบระเบียบ และง่ายสำหรับผู้สอนมากขึ้น
6. สภาพแวดล้อมการเรียนรู้เป็นแหล่งทรัพยากรทางการเรียนรู้ได้หลากหลาย การจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ในปัจจุบันเป็นไปอย่างกว้างขวาง
หลายแหล่งเห็นความสำคัญของมุมวิชาการ ศูนย์วิชาการ มุมสื่อการเรียนการสอน
ทำให้ทั้งผู้เรียนและผู้สอน
สามารถใช้เป็นแหล่งค้นคว้าหาความรู้เพิ่มเติมได้ตลอดเวลาที่
ต้องการ
เป็นการส่งเสริมการเรียนรู้ด้วยตนเอง
สามารถจัดกิจกรรมการเรียนการสอนแบบยึดเด็กเป็นศูนย์กลางได้อย่างดี นอกจากนี้แหล่งทรัพยากรการเรียนจะช่วยพัฒนาความรับผิดชอบให้เกิดขึ้นในตัวผู้เรียนตลอดจนเป็นการสร้างนิสัยให้ใฝ่เรียนใฝ่รู้
ศึกษาค้นคว้าด้วยตนเอง ไม่ยึดติดอยู่เฉพาะความรู้ที่ได้จากผู้สอน
7. สภาพแวดล้อมการเรียนรู้เสริมสร้างบรรยากาศในการเรียน
สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ที่ดีจะทำให้บรรยากาศในการเรียนเอื้อต่อการเรียนการสอนให้ดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมากที่สุด
ในสภาพแวดล้อมทางกายภาพที่มีความสะดวกสบาย สงบ ปราศจากสิ่งรบกวน
จะช่วยสร้างบรรยากาศทางวิชาการให้เกิดขึ้นทำให้ผู้เรียนมีความกระตือรือร้นที่จะศึกษาหาความรู้หรือทำกิจกรรมการเรียนต่าง
ๆ อย่างตั้งใจและมีสมาธิ
ยิ่งถ้าผู้สอนและเพื่อนร่วมชั้นซึ่งจัดว่าเป็นสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ด้านจิตภาพมี
บุคลิกลักษณะที่อบอุ่น
เป็นมิตร
ก็จะยิ่งทำให้บรรยากาศในการเรียนการสอนเป็นไปในทิศทางที่พึงประสงค์มากยิ่งขึ้น
8. สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ช่วยสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้สอนกับผู้เรียน
และผู้เรียนกับผู้เรียนด้วยกัน การจัดสถานที่ โต๊ะ เก้าอี้ อุปกรณ์ต่าง ๆ
ให้ง่ายต่อการเคลื่อนไหวโยกย้าย ทำให้ผู้สอนไปถึงตัวผู้เรียนได้สะดวก
ตำแหน่งของผู้สอนไม่จำเป็นต้องอยู่หน้าชั้นเสมอไป ผู้สอนอาจนั่งอยู่ท่ามกลางผู้เรียนเพื่อให้คำปรึกษา
แนะแนวทางสภาพแวดล้อมเช่นนี้ช่วยให้ผู้สอนมีความใกล้ชิดกับผู้เรียนมากขึ้น ทำให้ได้รู้จักอุปนิสัย
ตลอดจนพฤติกรรมของผู้เรียนเป็นรายบุคคลได้ดี ส่วนผู้เรียนจะลดความกลัว
และมีความกล้ามากขึ้น กล้าพูด กล้าแสดงความคิดเห็น มีเจตคติที่ดีต่อผู้สอน
2. “การจัดสถานที่ โต๊ะ
เก้าอี้ อุปกรณ์ต่าง ๆ ให้ง่ายต่อการเคลื่อนไหวโยกย้าย ทำให้ผู้สอนไปถึงตัวผู้เรียนได้สะดวก
ตำแหน่งของผู้สอนไม่จำเป็นต้องอยู่หน้าชั้นเสมอไป ผู้สอนอาจนั่งอยู่ท่ามกลางผู้เรียนเพื่อให้คำปรึกษา”
จัดอยู่ในองค์ประกอบใดของสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ เพราะเหตุใด
ตอบ สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ช่วยสร้างความสัมพันธ์อันดีระหว่างผู้สอนกับผู้เรียน
และผู้เรียนกับผู้เรียนด้วยกัน การจัดสถานที่ โต๊ะ เก้าอี้ อุปกรณ์ต่าง ๆ
ให้ง่ายต่อการเคลื่อนไหวโยกย้าย ทำให้ผู้สอนไปถึงตัวผู้เรียนได้สะดวก
ตำแหน่งของผู้สอนไม่จำเป็นต้องอยู่หน้าชั้นเสมอไป
ผู้สอนอาจนั่งอยู่ท่ามกลางผู้เรียนเพื่อให้คำปรึกษา
แนะแนวทางสภาพแวดล้อมเช่นนี้ช่วยให้ผู้สอนมีความใกล้ชิดกับผู้เรียนมากขึ้น
ทำให้ได้รู้จักอุปนิสัย ตลอดจนพฤติกรรมของผู้เรียนเป็นรายบุคคลได้ดี ส่วนผู้เรียนจะลดความกลัว
และมีความกล้ามากขึ้น กล้าพูด กล้าแสดงความคิดเห็น มีเจตคติที่ดีต่อผู้สอน
3. ให้นิสิตยกตัวอย่างการจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้
รายวิชา 400202เทคโนโลยีการศึกษา ตามองค์ประกอบของการจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้
ตอบ ห้องเรียนรายวิชา
400202 เทคโนโลยีการศึกษา
ควรจัดโต๊ะเป็นกลุ่มเพื่อสร้างสภาพแวดล้อมการเรียนด้านสังคมสร้างความเป็นมิตร โดยครูจะต้องกำหนดกฎระเบียบโดยกฎระเบียบนั้นจะต้องร่วมกันตกลงกับนักเรียนซึ่งการกำหนดกฎระเบียบภายในห้องเรียนนี้จะช่วยให้ผู้เรียนมีความร่วมมือ และขยันที่จะเรียนรู้ นอกจากนี้ยังเป็นการสร้างประชาธิปไตยภายในห้องเรียนด้วย นอกจากการจัดโต๊ะเป็นกลุ่มแล้วห้องเรียนควรที่จะมีความเป็นระเบียบสะอาดน่าเรียน อีกทั้งต้องมีสื่ออุปกรณ์ในการเรียนการสอนไม่ว่าจะเป็นคอมพิวเตอร์ที่ต้องเพียงพอต่อจำนวนนักเรียนโดยจะต้องออกแบบโต๊ะให้สามารถพับคอมพิวเตอร์เก็บลงโต๊ะเรียนเพื่อความสะดวกในชั่วโมงที่ไม่จำเป็นต้องใช้คอมพิวเตอร์ โปรเจกเตอร์ฉายวีดีทัศน์ต่างๆ นอกจากนี้แล้วบุคลิกภาพของครูในการเรียนการสอนวิชาเทคโนโลยีการศึกษาควรที่จะต้องมีความน่าเชื่อถือ เป็นกันเอง ยอมรับฟังความคิดเห็นของนักเรียน และจะต้องมีจิตวิญญาณของความเป็นครูที่ดีมีประสิทธิภาพ ซึ่งการจัดสภาพห้องเรียนเช่นนี้จะช่วยให้เกิดบรรยากาศที่ดีในการเรียนการสอน นักเรียนมีความกระตือรือร้นในการเรียน ครูมีความรู้สึกสนุกและอยากสอนนักเรียน และทั้งหมดนี้จะส่งผลให้ประสิทธิภาพในการเรียนของนักเรียนประสบผลสำเร็จบรรลุเป้าหมายของการเรียนการสอน
4. ถ้านิสิตได้รับมอบหมายให้ออกแบบสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ห้องปฏิบัติการทางวิทยาศาสตร์
นิสิตจะจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ ตามองค์ประกอบ 4 ด้านอย่างไร
จงอธิบาย
ตอบ 1. องค์ประกอบของสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ด้านกายภาพ คือ จัดห้องเรียนให้กว้างขว้าง สะดวกต่อการทำการทดลอง
โต๊ะและเก้าอี้ควรจะจัดเป็นกลุ่มๆ เพื่อให้นักเรียนทำงานร่วมกัน มีอุปกรณ์ทางวิทยาศาสตร์
ที่ครบถ้วน มีตู้สำหรับเก็บอุปกรณ์ของนักเรียนที่แยกออกจาโต๊ะทำการทดลอง
2. องค์ประกอบของสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ด้านจิตภาพ
คือ ครูผู้สอนมีความเป็นกันเอง ใจดี ไม่บังคับหรือกดดันผู้เรียนในการทำการทดลอง เมื่อผู้เรียนทำการทดลองผิดไม่ควรที่จะว่า
แต่ควรบอกวิธีที่ถูกต้อง ทำให้เกิดบรรยากาศที่ดีต่อการเรียนการสอน
3. องค์ประกอบสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ด้านสังคม
คือ มีการทำข้อตกลงระหว่างผู้สอนกับผู้เรียนอย่างชัดเจนเพื่อ เช่น ไม่นำอาหารหรือเครื่องดื่ม
เข้ามารับประทานในห้องเรียน การเข้าห้องเรียนตรงต่อเวลา เป็นต้น
4. องค์ประกอบของสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ด้านเทคโนโลยี คือ การจัดอุปกรณ์ทางเทคโนโลยีที่เกี่ยวข้องกับการเรียน
เช่น กล้องจุลทัศ อุปกรณ์ทำการ ทดลอง แบบจำลองต่าง เป็นต้น
5. แนวคิดเชิงทฤษฎีในการจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้มีอะไรบ้าง
จงอธิบาย
ตอบ ประการที่หนึ่ง ได้แก่แนวคิดเชิงปรัชญาการศึกษา
ปรัชญาการศึกษาจะเป็นสิ่งบ่งชี้นโยบายในการจัดการศึกษา
การจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้จะต้องดำเนินไปให้สอดคล้องกับนโยบายนั้นๆ
ประการที่สอง เป็นแนวคิดเชิงทฤษฎีทางด้านจิตวิทยา
อันได้แก่ จิตวิทยาการเรียนรู้
จิตวิทยาพัฒนาการ จิตวิทยาสังคม ตลอดจนจิตวิทยาในการทำงาน หลักการต่าง ๆ ทางด้านจิตวิทยานี้จะช่วยให้เข้าใจพัฒนาการของผู้เรียนในแต่ละวัย
การเรียนรู้การรับรู้เกิดขึ้นได้อย่างไร สภาพแวดล้อมที่จะช่วยเอื้อให้เกิดการรับรู้และเรียนรู้ได้ดีควรเป็นอย่างไร
ประการที่สาม เป็นแนวคิดเชิงทฤษฎีการสื่อสาร
เนื่องจากการเรียนการสอนนั้นเป็นกระบวนการติดต่อสื่อสารหรือเป็นการสื่อความหมายระหว่างผู้เรียนกับผู้สอนหลักการต่าง
ๆ ของการสื่อสารจะช่วยในการตัดสินใจเลือกสื่อหรือจัดสภาพแวดล้อมให้เหมาะสม เช่นหลักการที่ว่าการสื่อความหมายจะได้ผลดีต่อเมื่อ
ผู้รับเกิดความเข้าใจตรงกันกับผู้ส่ง ดังนั้นผู้สอนควรทำอย่างไร จะใช้สื่อชนิดใด หรือจัดสถานการณ์อย่างไรจึงจะช่วยให้เกิดความเข้าใจและเกิดการเรียนรู้ในที่สุด
ประการที่สี่ เป็นแนวคิดเชิงเทคโนโลยีการศึกษา
เป็นแนวคิดเกี่ยวกับระบบการเรียนการสอนที่ไม่เพียงแต่อาศัยสื่อประเภทวัสดุ
อุปกรณ์เท่านั้น แต่ยังอาศัย เทคนิค วิธีการตลอดจนแนวคิดต่างๆ เพื่อมาปรุงแต่งสภาพแวดล้อมการเรียนรู้ให้เป็นที่น่าสนใจ
หรือเร้าความสนใจของผู้เรียน
ประการที่ห้า แนวคิดเชิงเออร์โกโนมิกส์(ergonomics)
ซึ่งเป็นการศึกษาเกี่ยวกับความสัมพันธ์ของมนุษย์กับสภาพแวดล้อมในการทำงาน
G.F. McVey แห่งมหาวิทยาลัยบอสตัน ได้ศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับ เออร์โกโนมิกส์และการจัดสภาพแวดล้อมการเรียนรู้
มาเป็นเวลานานเพื่อค้นหาคำตอบว่า สภาพแวดล้อมการเรียนรู้ทางกายภาพลักษณะใดจงจะเหมาะกับผู้เรียนในแต่ละระดับ
เช่น ความกว้าง ความสูง ของโต๊ะ เก้าอี้ ขนาดของห้องเรียน ขนาดของห้องฉายการติดตั้งจอ
ระบบเสียงในห้องเรียน ห้องฉาย สภาพแวดล้อมทางกายภาพต่าง ๆ เหล่านี้ควรมีลักษณะอย่างไรจึงจะเอื้ออำนวยความสะดวกสบาย
ความปลอดภัยและการเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุดแก่ผู้เรียน